Công Dân Giáo Dục, 1938
Con trẻ ra ngoài đường phải thế nào ?Khi ra ngoài phải ăn mặc cho chỉnh tề sạch sẽ. Đi cho khoan-thai, chớ có lật đật và xô chen người khác. Không nên chạy nhảy hoặc gào thét ở ngoài đường. Gặp người quen phải chào hỏi. Lúc người ta còn cách xa không nên gọi, đến gần sẽ chào. Không nên nói chuyện lâu vì chỗ đường sá không phải là nơi tiếp khách.
Nếu gặp đám đông người cãi nhau hay làm một việc gi, không nên đứng lại và nhập bọn vì họ làm xằng có khi liên lụy đến mình, nếu không thì những quân gian có thể thừa lúc ồn ào mà bóc lột ta.
Luật đi đường.
Khi đi đường, bao giờ ta cũng nhớ đi về bên tay phải. Không được chạy hoặc chơi đùa giữa đường. Nếu muốn rẽ sang bên kia đường, phải đứng lại nhìn xem có xe cộ sấp tới hay không. Lúc tạt ngang phải rảo bước. Khi đang di, nếu nghe còi báo của ô-tô ở đằng sau, phải tránh luôn vào vệ đường chỗ mình đang đi để nhường lối cho xe vượt, chớ có quay lại nhìn, hay đang ở vệ đường bên trái lại chạy sang bên phải cho đúng luật mà xe đè phải vì sức xe chạy nhanh, ta chỉ chậm bước hoặc sơ-ý một chút là bị tai-nạn.
Bổn phận đối với kẻ khó; người già,kẻ tàn-tật, kẻ yếu đuối và người lạ.
Gặp kẻ khó - Khi ra đường gặp kẻ khó đến xin mình, nếu sẳn tiền thì cho ngay, bằng không thì nói tử tế, đừng gắt gổng khinh bỉ để người ta phải tủi.
Gặp người già. - Ta phải coi người già nua tuổi tác như ông bà ta. Khi gặp ở đường ta phải nhường người đi trước. Nếu người có mang sách vật gì nặng hay đánh rơi đánh đổ cái gì, ta nên mang đỡ hoặc nhặt giúp.
Gặp kẻ tàn-tật - Tàn-tật là người mù, què, câm, điếc: Người ta với mình cũng là một loài người, không may bị tàn-lật không làm gì được, đã thiệt thòi đau đớn lắm rồi, ta không nên bỉ-bạc, phải động lòng thương và cứu giúp
Gặp kẻ yếu đuối. - Gặp những kẻ yếu đuổi, những đàn bà, con trẻ lạ-lùng, bở-ngỡ, ta nên giúp đỡ, bênh vực và chỉ bảo để tỏ tầm lòng từ-thiện của ta.
Gặp người lạ - Đối với người không quen biết ta phải cử chỉ cho khiêm-tốn, nói năng cho ôn-hoà nghĩa là phải giữ cho có lễ-phép. Lễ-phép không mất tiền mua mà lại làm cho người ta mến thương.
CÁCH GIAO-THIỆP
Sự đi thăm.
Khi đi thăm ai, đến cổng phải bảo cho người nhà biết. Nếu chủ-nhân đang ăn hay bận việc thì không nên vào, trừ khi có việc cần lắm hãy xin vào.
Khi nói chuyện phải nói cho rõ-ràng, gãy-gọn. Lúc ngườita nói phải lắng tai nghe đừng nói chen vào. Phải trả lời cho có lễ-độ không nên suồng-sã. Đừng tranh hơn kém mà cãi lẽ với chủ-nhân. Không nên nói tục. Chỗ đông người, không nên nói thầm với ai mà cười để người ta tưởng mình nói xấu người ta.
Khi hết chuyện thì cáo từ, không nên ngồi dai cho người ta chán.
Lúc tiếp khách.
Khi khách đến chơi với cha mẹ mình thì sửa sang cách ăn mặc cho chỉnh đốn ra cổng đón chào và mời lên nhà khách, khi cha mẹ tiếp khách thi mình phải đứng hầu để lấy trầu thuốc, pha nước chė hoặc lau cốc rót rượu. Khách cùng cha mẹ có nói truyện kín thì phải lánh đi. Cho ngồi thì ngồi, có hỏi đến thì phải đứng dậy mà thưa, không được nói leo hoặc làm ầm-ỹ.
Khi khách về, phải đưa chân ra cổng và vái tiễn. Không nên đóng xầm cửa lại ngay lúc khách vửa ra khỏi cửa.
Nên nhớ rằng lúc đón khách thì mình đu trước để tiện chỉ lối và lúc đưa chân thì để khách đi trước.
Hầu Cơm
Cha mẹ có khách đến chơi mà đãi cơm rượu, mình phải qua xuống nhà dưới xem cổ bàn có tươm-tất thiếu-thốn gì không.
Đến lúc ăn phải đứng hầu phòng khi sai khiến, thiếu gì thì lấy. Đưa đồ ăn phải bưng hai tay. Không được mắng mỏ đầy tớ trước mặt khách. Khi ăn xong phải lấy tăm nước, nước rửa và khăn lau.
Nếu có đồ tráng miệng phải đặt vào khay sạch sẽ bưng ra.
Trong khi hầu cơm, đứa trẻ tinh ý cũng nên xem cách người trên tiếp-đãi thế nào, ăn uống thế nào để mà bắt chuớc.
Ăn cơm khách.
Đi ăn cơm khách phải đế cho đúng giờ. Phải ngồi cho ngay ngắn, chớ có chống khuỷu tay xuống bàn. Trời có bức, chủ nhân có dục hãy bỏ áo ngoài.
Khi ăn cũng được phép nói truyện cho vui, song mình là trẻ con thì có ai hỏi đến sẽ thưa. Bụng dẫu đói cũng không nên hinh ra nét mặt cho người ta biết, không nên gắp luôn tay, đừng và lớn miếng. Món gi mình không thích không nên chê, không nên uống nhiều rượu và ăn quá no.
Người ta có yêu mình mới mời đên, phải ăn uống thực thà không nên làm khách.
Tiệc xong, có đồ quà bánh tráng miệng, ăn rồi không nên lấy phần đem về.
PHÉP LỊCH SỰ
a) Cất mũ, bắt tay.
Mỗi khi chào ai, ta sẽ nghiêng đầu và cất mũ ra rồi lại đặt vào đầu. Nếu nói chuyện với người trên thì phải cầm mũ ở tay, đợi đến khi người trên cho phép đội hay khi cáo từ sẽ đội mũ vào.
Đối với người ngang hàng hay người dưới ta có thể dơ tay (tay phải) ra trước bắt tay người ta.
Đối với ngưòi trên thì đợi người trên có đưa tay minh sẽ bắt, nếu dơ tay trước là vô-lễ. Khi bắt tay không nên nắm mạnh quá và cũng không nên ơ-hờ quá.
Còn lối chào nhà binh dơ bàn tay phải ngang dia mũ chỉ dành riêng cho binh-sĩ, người thường gặp nhau mà dơ tay như thế thì không phải lối.
b) Lúc nói chuyện
Khi nói chuyện thì đứng cho ngay ngắn, mắt trông thẳng, nói cho rõ ràng, đừng cúi đầu và ấp-úng, dụt-dè.
Nếu nói chuyện với một người đang đi thì mình tiến lên ngang hàng về bên trái cho dễ nói chuyện, không nên lẽo đẻo theo sau, thành ra hai bên đều khó nghe.
Khi có việc vào bàn giấy người trên thì đứng đối-diện để tiện trình bầy hay nộp đơn từ, không nên lén ra bên cạnh hay nép về phía sau.
Khi vào nhà ai phải bỏ mũ, bỏ kính ra ( trừ khi có bệnh mắt ). Nói xong chuyện thì cáo-từ, không nên ngồi lâu làm mất thi giờ của chủ nhân.
...
Hà Mai Anh
Trích Công Dân Giáo Dục, 1938